Doğal taşlar tarih boyunca insanoğlu tarafından gerek yapılarda gerek ise sanatsal faaliyetlerde sunduğu estetik ve dayanıklılık nedeni ile sıklıkla kullanılmıştır. Ticari olarak da işletilebilen en eski yapı malzemesi olan doğal taşların kullanımı modern hayatın gerekliliklerine uygun olarak zamanla artmıştır.
Kalıcı güzelliği ve dayanıklılığı nedeniyle tarih boyunca Mısır, Yunan, Roma gibi birçok önemli medeniyet tarafından yapı malzemesi olarak kullanılan doğal taşlar günümüzde özellikle inşaat sektörü, dekorasyon, heykelcilik, süs eşyalarının yapımı ve mezar taşı yapımında sıklıkla tercih edilmektedir. Doğal taşların kullanım alanları; döşeme (%35), özel eşya-süs eşyası (%18), heykelcilik-mezar taşı (%18), iç duvar kaplama (%9), dış duvar kaplama (%8), inşaatlarda yapı elemanı (%7), basamak (%3) şeklinde dağılım göstermektedir. Doğal taşların mineralojik yapısı ve teknik özelliklerine ek olarak özellikle sahip oldukları renk, desen çeşitliliği de kullanım alanlarının belirlenmesinde ön plana çıkmaktadır.
Tarih boyunca üretim ve işleme teknolojileri geliştikçe doğal taşların kullanım alanlarının çeşitlendiği görülmektedir. Doğal taşlar açık ocak veya kapalı ocak işletme yöntemi ile üretilebilirken üretim yönteminin belirlenmesine arazilerin; topografik, jeolojik, jeomekanik yapısı, örtü tabakasının kalınlığı, iklim ve çevre şartlarının özelliklerine bakılarak karar verilmektedir.
Ülkemizde örtü tabakasının az olması, çeşitliliğin ve kaynağın yeterli olmasından dolayı, açık ocak üretim yöntemi uygulanmaktadır. Genellikle sağlam formasyonlarda bulunması nedeni ile oda topuk yöntemi ile üretilmesi de mümkün olan mermer ve doğal taşlar, günümüzde İtalya ve İspanya gibi ülkelerde yer altı mermer işletmeciliği yoluyla da üretilmektedir.
Ticari standartlara uygun boyutlarda üretilebilen, kesilip parlatılan veya yüzeyi işlenebilen, fiziki ve kimyasal özellikleri kaplama-döşeme taşı normlarına uygun olan her türden taş
(tortul, magmatik ve metamorfik) ticari dilde doğal taş olarak adlandırılmaktadır. Bu tanım kapsamında kireçtaşı, traverten, kumtaşı gibi tortul; gnays, mermer, kuvarsit gibi metamorfik; granit, siyenit, serpantin, andezit, bazalt gibi magmatik taşlar da doğal taşlar sınıfında yer almaktadır. Doğal taş türleri bazı kireçtaşı örneklerinde olduğu gibi amorf, bazı metamorfik ve derinlik kayaçlarındaki gibi kristalin dokulu olabilir. Bazı doğal taşlar tek tür, bazıları ise farklı türde kristal topluluklarının bir araya gelmesiyle oluşur. Kumtaşı, çakıl taşı (konglomera) ve breş türü tortul kayaçlarda taneler doğal bir çimento ile bağlanmış şekilde bulunabilmektedir.
Yazının devamı Madencilik Türkiye Dergisi 98. sayı 68. sayfadadır.
Yazının devamını buradan okuyabilirsiniz.
