Bakır, beşeriyetin tüm binyıllar boyunca kendisine sadık dost gibi eşlik edip kullandığı ilk metaldir. Bakır ve alaşımları her döneme uygun yeni gereksinimleri karşılayabilmiştir. Bu durum, bakır kablolar ve iletkenler olmadan düşünülemeyecek olan günümüz iletişim çağı için de geçerlidir. Bakır bu nedenle eski ama yine her zaman genç metaldir.
Bakır tarihi ile ilgili makaleler genellikle bakır cevherlerinin, bileşiklerinin ve sonrasında saf bakır elementinin keşfinin anlatılmasıyla başlar. Ancak gerçekte bakırın tarihi çok uzun zaman önce bakır atomlarının oluşumuyla başlamıştır. Elementlerin nasıl oluştukları ve bugün oluşmaya devam etme süreçlerinin açıklanması, 20. yüzyıl doğa bilimleri tarihinin en önemli başarıları arasında yer almaktadır. Bakır gibi ağır elementlerin nasıl oluştuğunu ve yerküremize nasıl intikal etmiş olabileceğini anlamak bize endüstriyel faaliyetimizde de yararlı olacaktır.
Evrenin Evrimi
Evrenin aşırı sıcak ve yoğun ortamındaki yüksek enerji yoğunluğu, kuark-antikuark elektron-pozitron ve diğer parçacık-karşıt parçacık çiftlerini üretti. Ancak parçacıklar ve anti-parçacıklar birbirleriyle çarpıştıkça yok oluyorlardı. Parçacık oluşma ve yok olma, sıcaklık yeterince azalıncaya kadar devam etti. Evren genişlemeye ve soğumaya başlayınca, oluşan elektromanyetik radyasyonun ortalama enerjisi küçüldü (Bir gazın veya plazmanın sıcaklığı, T ve ortalama parçacık kinetik enerjisi, E;
E = kT denklemindeki Boltzmann sabiti ile ilişkilidir,
k = 1.38 ∞ 10-23 J/K)
Evrenin Evriminde Önemli Olaylar (Zaman Çizelgesi)
15 milyar yıl önce: Galaksilerin oluşumu
14 milyar yıl önce: Samanyolu’ndaki ilk yıldızların oluşumu 4,6 milyar yıl önce: Güneş sisteminin oluşumu [Aynı dönemde bakır atomlarının oluşumu)
Bu çizelge, güneş sisteminde bulunan bakır elementinin oluştuğu evrensel evrim dönemi hakkında bir fikir vermektedir. Galaksimizde ilk yıldızların oluşumu ile güneş sisteminin oluşumu arasında 10 milyar yıllık uzun bir süre geçmiştir. Elementlerin oluşumu, büyük kütleli yıldızların (güneş kütlesinin > 8 katı) evrimi esnasında çeşitli nükleer reaksiyonların uzun ve karmaşık sürecinin sonucu olarak meydana gelmiştir.
Yazının tamamı Madencilik Türkiye Dergisi 109. sayı 96-112. sayfalardadır.
Yazının devamını buradan okuyabilirsiniz.
