Açık ocak madenlerinde şev tasarımı, planlama ve işletme süreçlerinin her aşamasında başlıca zorluklardan birisidir. Şev tasarımı, uzmanlık derecesinde jeoloji bilgisi gerektirir. Cevherleşme bölgesindeki jeoloji; alterasyon, kayaç yapısı ve malzeme özelliklerinin oldukça değişken olması nedeni ile karmaşıktır. Ayrıca tasarımın uygulanabilirlik koşullarının bilinmesi gerekir.
Bu yazıda; maden işletmelerindeki çeşitli paydaşların beklentileri doğrultusunda bir şev tasarımı oluşturmanın temel ilkeleri genel olarak anlatılmıştır. Bu kapsamda şev tasarımı ögeleri, yaygın kullanımdaki terim ve açık ocak şev tasarımının gereklilikleri, “Guidelines for Open Pit Slope Design (Read and Stacey, 2009)” kaynakçasından alıntılar yapılarak tanıtılmıştır. Bu ögelerin büyük çoğunluğu herhangi bir açık ocak maden işletmesi için ortaktır ve çıkarılan malzeme miktarı ve ocak şevlerinin boyutundan bağımsızdır.
Herhangi bir açık ocak maden tasarımının amacı; güvenlik (iş, çevre ve insan), cehver kazanımı ve ekonomik geri dönüş bağlamlarında en uygun kazı düzenini oluşturmaktır. Yatırımcılar ve işletmeciler şev tasarım çalışmaları ile açık ocak ömrü boyunca ve belki kapama sonrasında duraylı kalacak şevlerin oluşturulmasını beklerler. En azından şev
duraysızlıkları yönetilebilir olmalıdır. Bu olgu tekil basamak şevlerinden genel şevlere değin her ölçekteki şevler için geçerli olmalıdır.
Büyük açık ocak madenindeki şevlerde, çalışan ve ekipman için güvenlik risklerini ve rezerv için ekonomik riskleri en aza indirecek derecede şev duraylılığının sağlanması temel
gereksinimdir. Aynı zamanda işletme sahiplerinin ekonomik gereksinimlerini karşılamak için maden ömrü boyunca cevher kazanımı en yüksek, pasa üretimi en düşük düzeyde tutulmalıdır. Sonuç ise güvenli ve işletme ortamında uygulanabilir tasarımlar ile olabildiğince dik şevlerin oluşturulması arasındaki bir dengedir.
Güvenilirliğin, tasarım performansı ve maliyet/yarar değerlendirmesine göre daha ön planda olduğu inşaat projelerinin aksine, madenlerde görece daha kısa olan işletme
ömürleri ve yapılan ileri düzey izlemeler ile açık ocak şevleri genellikle daha düşük duraylılık (stabilite) ölçütleri yani (yüksek duraylılık riskleri) ile kazılabilir. Bu yaklaşım her ne kadar madencilik sektörü ve düzenleyici kurumlar tarafından benimsense de risk değerlendirmesi, şirketler ve maden kanunları arasında farklılık gösterebilir.
…
Detaylar Madencilik Türkiye Dergisi’nin 118.sayısındadır.
