Bor Çalıştayı, Eti Maden Genel Müdürlüğünün ev sahipliğinde Ankara’da Gerçekleştirildi. Etkinliğe Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez’de katılım gösterdi. Ülkemizde bor alanında gerçekleştirilen çalışmalar ile ilgili bilgiler paylaşan Dönmez bordaki katma değerin yükseltilmesine dikkat çekerek 2022’nin bor cevherinin daha fazla uç ürüne dönüştüğü bir yıl olacağını belirtti. Dönmez, teknoloji ile büyürken ve geleceği teknolojiyle şekillendirirken doğayı ve yeşil döngüyü kucaklayan bir sistemi de inşa ettiklerini belirterek: “Her zaman altını çizdiğimiz bir husus var. Doğaya rağmen değil, doğayla birlikte büyüyen, etrafına değer katan bir madencilik anlayışına sahibiz. 2022, bor madeninin yılı olacak. Bor karbür tesisimiz devreye girecek inşallah. Ferro bor tesisimizin ve tam kapasite üretim yapacak yeni yerli lityum tesislerimizin temelini atacağız. Nadir toprak elementleri üretecek pilot tesisimizin kurulumuna da inşallah yine bu sene başlayacağız.” ifadelerini kullandı.
Zırh yapımında kullanılan bor karbürün üretimi için atılan adımlardan birisi olan bor karbür tesisinin 2022 yılının sonlarında tamamlanacağını ve ilk performans testlerinin yapılacağını açıkladı. Dönmez yapılacak olan bu tesisle bordaki katma değeri 100 katına kadar çıkaracaklarını kaydetti.
Dönmez çalışmaların devam ettiği ferro bor ile ilgili olarak şu ifadeleri kullandı: “Borla ilgili yürüttüğümüz bir diğer önemli çalışma da başta çelik üretiminde kullanılan ferro bor ile ilgili. Balıkesir’de yıllık 800 ton kapasiteli ferro bor üretim tesisi için sözleşme imzalama aşamasındayız. Bu tesisimizin de temelini 2022’de atacağız.”
Eskişehir’de Nadir Toprak Elementleri Kazanım Proses Dizaynı, Pilot ve Üretim Tesisi için hazırlıkların sürdüğüne kaydeden Dönmez, pilot tesisin kurulumuna 2022’nin ilk çeyreğinde başlanacağını duyurdu.
Eti Maden’in sıvı bor atıklarından lityum ürettiğini ve Eskişehir’deki pilot tesiste üretimin sürdüğünü hatırlatan Dönmez lityumun yerli teknoloji için çok önemli olacağını vurgulayarak yapımı gerçekleştirilecek tesisleri le ilgili şu bilgileri verdi: “Buradan aldığımız geri bildirimler Kırka’da yıllık 600 tonluk, Bandırma’da ise yıllık 100 tonluk olmak üzere toplam 700 tonluk iki tesisimizin kurulmasına da kaynaklık edecek. Bu tesislerimizin yapım ihalelerini inşallah 2022’de gerçekleştirip Bandırma’da yeni bir tesisin temelini atacağız.”
Mühendislerin üretkenlikleri ile olduğu kadar yaratıcılıkları ile de ön plana çıktığını ifade eden Bakan Dönmez: “Bor atıklarından yerli lityum üretilmesi projemiz buna güzel bir örnek teşkil ediyor. Dünyada hem pazar hem de rezerv açısından lider olduğumuz bor madeninde uç ürün ve yüksek teknoloji adımlarımızın sonuçlarını almaya başladık. Özellikle yüksek teknoloji ürünlerde batarya teknolojisinde kullanılan lityum üretimi de yerli ARGE mühendislerimizin gayretiyle başladı. Artık çıtayı sadece üretimle, ihracat rakamlarıyla belirlemek bize yetmez. Enerji teknolojilerinde özelde de bor teknolojilerinde artık dünya markası olacak işleri ortaya koymak istiyoruz.” şeklinde konuştu.
Türkiye’nin dünya bor pazarının lideri olduğunu ancak bunun kendileri için yeterli olmadığına dikkat çeken Dönmez “2021’de salgın koşullarına rağmen bor üretiminde, ihracat ve satışında rekor kırdık. 2,5 milyon tonu ihraç olmak üzere, toplam 2,6 milyon tonluk bor ürünleri satışı yaptık. Buradan da 1 milyar doların üzerinde bir satış rakamı elde ederek rekor kırdık. Bugün bor piyasasının yüzde 62’sine sahibiz.” Şeklinde konuştu.
İçinde bulunduğumuz dünyanın en çok üretenlerin değil akılcı üretim yapanların dünyası olduğunu vurgulayarak AR- GE çalışmalarının önemine dikkat çeken Dönmez, Türkiye’nin enerjide bölgesinde etkili bir oyuncu olabilmesi için yerli teknolojiye önem vermesi gerektiğini vurgulayarak şunları kaydetti: “Geçmişte yerli teknoloji deyince, TÜBİTAK veya KİT’lerin Ar-Ge laboratuvarlarının yaptığı teknolojik denemeler anlaşılmaktaydı. Biz yerli teknolojiden bir teknoloji ekosistemi anlamaktayız. Ulusal laboratuvarlarımızdan, sanayi desteklerine, sertifikalandırmadan girişimlere ve en önemlisi üniversitelerimize büyük bir ekosistemle bu işi başarabiliriz. Kamu tarafında bu ekosistemin iyi örneklerine şahit oluyoruz. TENMAK-BOREN, 2004’ten bugüne kadar bor ürün ve teknolojilerinin geliştirilmesi, kullanım alanlarının yaygınlaştırılması için 342 projeyi tamamladı. 36 projenin çalışmaları ise halen devam ediyor. Bu projelerimizin bir kısmı patent ve üretim noktasında ilerleme kaydetti. 28 projemiz patent belgesi aldı. 20’sinin patent alım süreci devam ediyor. Bu kapsamdaki 16 sınai ürünümüz de ticarileştirilmiş ve üretimi gerçekleştirilmiştir.”
Doğaya rağmen değil doğayla birlikte madencilik anlayışlarını hatırlatan Dönmez Eti Maden’in “Bal Gibi Madencilik” projesi ile ilgili de bilgi verdi. Eskişehir Kırka ve Balıkesir Bandırma, Bigadiç, Kütahya’da Emet ve Hisarcık bölgelerinde yerel kalkınmayı destekleyen arıcılık faaliyetleri başlatıldığını belirten Dönmez bölgedeki endemik ve aromatik bitkilerle bal üretiminin gerçekleştirildiğini aktardı. Dönmez “Arıların olduğu yerde hayat vardır.” Diyerek bu çalışmanın diğer alanlara da taşınmasına dair temennisini paylaştı.
Çalıştayın ikinci bölümünde ise BOREN başkanı Prof. Dr. Abdülkerim Yörükoğlu bir sunum yaparak dünyada bor konusunda güncel durum değerlendirmesi, çalıştayın amaçları, BOREN çatısı altında gerçekleştirilen araştırma çalışmaları ve benzeri konularda bilgi verdi. Daha sonra söz alan Eti Maden İşletmeleri Genel Müdürü Serkan Keleşer ise dikkat çekici bir sunum ile çalıştaya katılan araştırmacılardan kurum olarak beklentilerini dile getirdi. Kolemanit cevherinden bor karbür zırha giden üretim zincirine paralel yeni zincirlerin ortaya çıkarılmasının hedeflendiğini aktaran Keleşer çalıştay ve sonrasında yürütülecek çalışmalar ile üniversite sanayi iş birliğinin sağlanacağını ve Eti Maden’in araştırmacıların çalışmalarını destekleyeceğini aktardı.
Çalıştay ile başlayan süreç önümüzdeki aylarda saha ziyaretleri, ihtiyaçların belirlenmesi, proje üretimi ve projelerin hayata geçirilmesi ile devam edecek.
