Ar. Gör. Esra Baştürkcü
İTÜ Cevher Hazırlama Müh. Böl.
Ar. Gör. Ceyda Şavran
İTÜ Cevher Hazırlama Müh. Böl.
Prof. Dr. A.Ekrem Yüce
İTÜ Cevher Hazırlama Müh. Böl.
Prof. Dr. Servet İ. Timur
İTÜ Metalurji Malzeme Müh. Böl.
1.Genel Bilgiler
NTE’nin yüksek elektrik iletkenliği, güçlü manyetizma ve yüksek parlaklık gibi benzersiz fiziksel ve kimyasal özellikleri bu elementleri vazgeçilmez bir konuma taşımıştır5. Nadir toprak elementlerinin (NTE) stratejik elementler olarak anılmasının nedenlerinden biri de savunma sanayisinde kritik rol almalarıdır. Nadir toprak metallerinin elektronik ve askeri teknolojilerde artan kullanımı ve önemiyle beraber en büyük üreticilerden olan Çin, 2007’de nadir toprak metallerini “stratejik emtialar” olarak tanımlamıştır.
Nadir toprakların bilinen en önemli kullanım alanları yenilenebilir enerji, hibrid araçlar, katalizörler, nadir toprak mıknatısları, alaşımlar, toz üretimi ve fosforlardır. NTE güneş panellerinde güç dönüşüm verimliliğini artırmak, hibrid elektrikli araçlarda, araçların bataryasında depolanan enerjiyi mekanik güce dönüştürmek amacıyla ve füzeler, akıllı bombalar, saldırı cephaneleri, insansız uçaklar gibi askeri uygulamalarda da önemli bir rol oynamaktadırlar1,5,19.
Çin, tedarik zinciri boyunca nadir toprak metallerinin (NTM) üretimine hakimdir. Bu üretim, maden üretiminin %97’si, oksitlerin %97’si, metal alaşımlarının %90’ı, neodyum kalıcı mıknatısların %75’i ve samaryum kalıcı mıknatısların %60’ını oluşturmaktadır. Çin, sahip olduğu NTE rezervleri ve üretimindeki artış sayesinde tekel konumundadır ve hiçbir ülke bu sektörde Çin ile yarışabilir konumda değildir. Çin, kendi kontrolü altında NTE madenciliği ve zenginleştirilmesi için çeşitli kısıtlamalar uygulamakta, aynı zamanda NTE için yıllık ihracat kotalarını düşürerek özellikle katma değeri düşük olan ve elektronik sanayinde yaygın ihtiyaç duyulan bazılarının ihracatını tamamen yasaklamıştır.
Nadir toprak elementleri, periyodik tablodaki 17 elementi tanımlar. Atom numaraları 57’den 71’e uzanan toplam 15 element (lantanit grubu) ve yanında 3B grubunda yer alan skandiyum ve itriyum bu gruba dahildir. Bu elementlerin “nadir” olarak nitelendirilmesi, zenginleştirme yöntemleriyle seçimli olarak birbirlerinden ayrılmalarının ve saf halde elde edilmelerinin zorluğundan kaynaklanmaktadır.
Yazının tamamı Madencilik Türkiye Dergisi 107. sayı 74. sayfadadır.
Yazının devamını buradan okuyabilirsiniz.
