Kimyasal maddelere karşı dayanıklı, çelik kadar sağlam olup %45 daha hafif, alüminyumdan iki kat daha dayanıklı olup %60 daha ağırdır. Titanyum; hafif, çok sağlam ve korozyona karşı dayanıklılık özellikleri ile öne çıkar. Alaşımları, yüksek hızlı hava araçlarında kullanılır. 1791 yılında İngiliz kimyacı ve mineralog William Gregor ve ondan bağımsız olarak 1795 yılında Alman kimyacı Martin Heinrich Klaproth tarafından, Yunan mitolojisindeki
Titan tanrı ırkına atfen kimyacı Martin Heinrich Klaproth tarafından isimlendirilmiştir. Yerkabuğunda yaygın ve bol olarak 9. sırada kendine yer bulan bir elementtir. Saf titanyum
ise 1910 yılında kimyacı Matthew Hunter tarafından elde edilmiştir. 1938 yılında William Kroll tarafından geliştirilen Kroll prosesine kadar ticari olarak kullanıma uygun olmamıştır.
Titanyum son yıllarda Avrupa Birliği Kritik Hammaddeler Kanunu’nun kabulüyle birlikte hem kritik hem de stratejik hammaddeler listesinde yer alması ile dikkat çekiyor. AB tüketimin %80’ini oluşturan titanyum pigment ürünlerinden ziyade, havacılık ve savunma sanayinde kullanılan titanyum metalinin kritik ve stratejik olduğunu kabul etmektedir.
Ülkemizde de özellikle dışa bağımlılık anlamında bir analiz yapılacak olursa 13 mineral ve metalde ciddi anlamda ticaret açığı verdiğimiz ortaya çıkmaktadır. 2017 yılından başlayarak
2023 yılı Nisan ayını kapsayacak altı yıllık sürede 114 milyar doların üzerinde ilgili minerallerde dış ticaret açığı oluştuğu, bu dönemde sadece altında 51 milyar dolarlık dış ticaret açığı olduğu görülmektedir. Bu aşamada bu rakamlar içerisinde iki önemli rakama da dikkat etmek gerekir. Aynı dönemde demirde 8 milyar dolarlık, titanyumda 3,5 milyar dolarlık bir açık oluşmuştur.
MTA kayıtları ve raporları incelendiğinde titanyum ile ilgili olarak verilen bilgilerde: Titanyum yatakları primer (kayaç yatakları) ve sekonder (plaser yatakları) olarak iki grupta ifade edildiği, primer haldeki TiO2 zuhurları kontak metamorfik yataklarda ve pegmatitlerde değişik oranlarda bulunduğu, anortositik veya gabroik kayaçlarda önemli ticari büyüklükte yatakların var olduğundan bahsedilmiştir. Bu kapsamda MTA tarafından çeşitli çalışmalar yürütülmüştür. Menderes Masifi içinde yer alan metagabro ve gabro kütlelerinin titanyum içeriklerinin belirlenmesi amacı çerçevesinde yürütülen Manisa-Alaşehir-Belenkaya ruhsat sahası çalışmasında; Manisa-Alaşehir-Azıtepe Metagabro kütlesinde %1-8 rutil, %1-13,5 ilmenit mineral içeriği tespit edilmiştir. Dissemine cevherleşme mevcut olup; cevheri oluşturan ana mineraller ilmenit, titanomanyetit, rutil ve manyetitten oluşmaktadır. Metagabro birimi %25’e varan TiO2+Fe2O3 metalik mineral içeriğine sahiptir. Türkiye primer tip yataklarında ortalama %6 TiO2 içeriği ile en büyük değer tespit edilmiştir. Dolayısı ile elimizdeki bu verilere istinaden bu yatağa biraz daha yakından baktığımızda
daha da ilginç verilerin olduğu orta çıkmaktadır.
Bu metagabro kütlesi ile ilgili olarak, Menderes Masifi içinde yer alan en büyük metagabro kütlesi olduğu, petrolojik ve metalojenik özelliklerinden dolayı diğer metagabro kütlelerinden farklılıklar sergilediği söylenmiştir. Diğer metagabro kütlelerden ayıran en önemli özelliği, köken kayaca ait ilksel mineralojik, petrografik özelliklerin birçoğunun korunmuş olmasıdır. Bununla birlikte, bileşimindeki yüksek orandaki titanyumoksit
ve demiroksit minerallerinin (ilmenit, titanomanyetit, rutil, manyetit vb.) varlığı kütleyi diğer metagabro kütlelerinden farklı kılmaktadır. Azıtepe metagabrosu bu özellikleri nedeniyle yüzey ve sondajlarla ayrıntılı olarak incelenmiştir.
Kütle, Alaşehir – Azıtepe Köyü’nün 2 km batısında yüzeylenmektedir. Yaklaşık 0,9 x 1,1 km boyutlarındadır. Kalınlığı yüzeyde 140 – 150 m arasında iken, yapılan sondajlar sonucunda
kalınlığının 350 m‘den fazla olduğu ortaya konulmuştur. Tabanında gnayslarla, tavanında ise mikaşist, kuvarsit ve kuvars şistlerle dokanak oluşturmaktadır.
Bu veriler ışığında bir değerlendirme yapıldığında titanyum ve demir içeren yaklaşık 346 milyon metreküplük bir kütleden bahsedildiğini, bunun ağırlık olarak 500 milyon tonun üzerinde olabileceğini hesaplayabilmekteyiz.
Detaylar Madencilik Türkiye Dergisi’nin 118.sayısındadır.
