Atom numaraları 57 (lantan) ile 71 (lütesyum) arasında bulunan, 15 lantanit ile itriyum ve skandiyumdan meydana gelen toplam 17 adet metalik elementten oluşan gruba, nadir toprak elementleri (NTE) denilmektedir. Geniş bir yelpazedeki ileri teknoloji ürünlerinde kullanılmaları dolayısıyla NTE yüzyılın stratejik ve vazgeçilmez elementleri olarak ifade edilmektedir. Katkı maddesi olarak NTE içeren malzemeler kararlı, yüksek sıcaklık ve korozyona dayanıklı hafif malzemelerdir. Bu özellikleri NTE’yi bilgisayar, hibrid ve elektrikli araçlar, şarj edilebilir piller, cep telefonları, düz televizyon ekranları, dizüstü bilgisayarları, rüzgâr türbinleri, tıbbi görüntüleme cihazları, radar sistemleri, korozyona daha dayanıklı metal alaşımları, uçak motorları, tıp, seramik, cam üretimi, petrol arıtma ve savunma sanayiinde vazgeçilmez yapmaktadır.
NTE üretimi 1980’li yıllarda teknolojideki hızlı gelişime ayak uydurarak ciddi boyutta artış göstermiştir. Bu artış dünya ekonomisine ve teknolojideki ivmeli gelişime bağlı olarak düzenli bir şekilde artış göstermeye devam etmektedir. Küresel ekonomik krizlerin yaşandığı yıllarda da üretim hızı düşüş gösterse de insanların yaşam standartlarını koruma ve gelişim içgüdülerini devam ettirdikleri sürece NTE’ye olan talep de artış gösterecektir.
NTE denince akla ilk gelen ülke Çin olmaktadır. Ülkenin yıllık yaklaşık 130.000 ton NTE üretimi gerçekleştirdiği ve bu üretimin yıllık parasal değerinin yaklaşık de 4 milyar dolar olduğu bilinmektedir. NTE konusunda dünyada tekel olan Çin, küresel üretiminin her yıl %95’ini tek başına gerçekleştirmektedir. Ülke aynı zamanda NTE işleme kapasitesi olarak da dünyada başı çekmekte ve aynı zamanda dünyada kullanılan neodimiyum-demir-bor (NdFeB) ile samaryum kobalt (SmCo) mıknatıslarının büyük bir kısmının üretimini gerçekleştirmektedir.
Çin bu özelliklerinden dolayı dünyada tekel pozisyonunda bulunmaktadır. Tam da bu nedenden ötürü, 2019 yılından itibaren ileri teknoloji üretimi gerçekleştiren ülkeler NTE arzının tek kaynaktan sağlanmasından dolayı duydukları rahatsızlığı dile getirmiş ve bu konuda hararetli çalışmalar yürütmeye başlamışlardır. Özellikle ileri teknoloji ve savunma sanayi harcamaları ile dikkat çeken ABD; önce Kanada, sonrasında ise Avustralya gibi madencilik ülkeleri ile NTE üretim ve işleme teknolojileri konusunda iş birliği kararı almıştır. Dünyada birçok ülkenin buna paralel arayışları olduğu bilinmektedir. Son yıllarda gündemde olan ABD ve Çin arasındaki “Ticaret Savaşları” ve Çin’in iç talebi karşılamak adına NTE ihracatlarını kısıtlayabileceğine dair açıklamaları küresel piyasalarda “kriz” habercisi olarak yorumlanmış ve tüm ülkeleri alternatif arayışına itmiştir. NTE söz konusu olduğunda, tekel olan Çin’in bu hareketi ilerleyen dönemde arz sıkıntısı ve metal fiyatlarının artması nedeniyle küresel arz talep zincirinde bozulma oluşturabileceği şeklinde değerlendirilmektedir.
Yazının devamını buradan okuyabilirsiniz.
