Yerli kömür fiyatları yeni yıla yüzde 50’yi bulan artışlarla girerken bu artışların enerji fiyatlarını da tetiklemesi bekleniyor.
T.C. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Berat Albayrak’ın konuşmalarında sıklıkla dile getirdiği yerli kömür kullanımına yönelik teşvikler içerisinde yer alan ve ithal kömürün kullanımının önüne geçen yasaklar (5 bin 800 kalorinin altındaki kömürün ithalatına izin verilmiyor), yerli kömür fiyatlarının uzun zamandır baskılanması, kömür üretim maliyetlerinde yaşanan artışlar ve benzeri sebeplerin yerli kömür fiyatlarında artışa sebep olduğu sektör temsilcileri tarafından dile getiriliyor.
Dünya Gazetesi’nden Sercan Akıncı imzalı habere göre konuyla ilgili olarak görüşleri alınan TOBB Madencilik Meclisi Başkanı İsmet Kasapoğlu, uzun zamandır kömürde zam beklentisi olduğunu belirtirken maliyetlerin yükselmesi nedeniyle sektörün böyle bir zam gereği duyduğunu kaydetti. Kasapoğlu, Hükümet kanadından yapılan ‘yerli kömüre daha çok önem vereceğiz’ açıklamasının da zammın yüksek olmasına yol açmış olabileceğine işaret etti.
MİL-TEN Şirketler Topluluğu’nun Başkanı Cemil Ökten de konuyla ilgili görüşlerini beyan ederken kömür üretim maliyetlerdeki artışın kömür fiyatlarını tetiklediğini söyledi. Ökten, sözlerine şöyle devam etti: “Asıl neden arz- talep dengesinde yatıyor. Kömür arzı 1- 1,5 yıl önceden yapılan çalışmalarla belirleniyor. Anlık gelen talep artışına göre üretimi artırmak mümkün değil. İthal kömüre gelen zam ve döviz fiyatlarındaki artışlar nedeniyle kömür kullanıcıları yerli kömüre yöneldi. Elektrik santrallerinde de yerli kömür kullanılıyor ve teşvik ediliyor. Bütün bunlar talebi artırdı. Arz da aynı kalınca fiyatlar yükseldi. Kömür fiyatları 1 yıldır baskılanıyordu zaten. Bir de dövizdeki artış nedeniyle lojistik gibi hizmetlerde de fiyatlar arttı. Bu da zamda etkili oldu.”
Kömür Üreticileri Derneği Başkanı Muzaffer Polat ise konuyu ilgili yaptığı açıklamada; vatandaşın kullandığı kömüre yüzde 20, sanayicinin kullandığı kömüre ise yüzde 44’lük zam geldiğini doğruladı. Yerli kömüre gelen çok yüksek oranlı artışın altında yatan nedenin kömür fiyatlarının dünya ortalamalarına yaklaştırmak olduğunu ifade eden Polat şunları söyledi: “Kömür fiyatı birim/kalori değeri üstünden belirlenir. Bizde yıllardır dünya kömürü 10 liraysa bizimki 7 lira olsun gibi bir strateji belirlendi. Devlet yüzde 50 ucuza satıyordu yani… Fiyatlar belirlenirken bize de soruldu. Biz de ‘Sanayici küresel rakipleriyle mücadele ediyorsa, kömür fiyatları da küresel seviyeye gelmeli’ diye görüş bildirdik. Piyasada eskiden de küresel ortalamalara yakın fiyattan satılıyordu ama aracılar para kazanıyordu. Artık bu olmayacak. Eski fiyat doğru değildi. Bu fiyatlar bile dünya ortalamasının yüzde 15 altında.”
Sektör temsilcilerinin görüşlerinin ardından kamunun açıkladığı kömür (linyit) fiyatları da incelendiğinde; Türkiye Kömür İşletmeleri’nin (TKİ) açıkladığı rakamlara göre 2016 yılının Aralık ayında Kütahya Tunçbilek yıkanmış +18 mm kömür fiyatının 326 TL/ton olduğu ve 2017 yılı Ocak ayında yaşanan yüzde 6,4 artışla 347 TL/ton olduğu görülüyor. 2017 Aralık ayında ise kömür satış fiyatı 375 TL/ton (Ocak 2017’den itibaren yüzde 8, Aralık 2016’dan itibaren yüzde 15 artış) olan kömür fiyatı ise yüzde 14,9 artışla Ocak 2018’de 431 TL/tona yükseldi.
Manisa Soma S. Kısrakdere krible +20 mm kömür fiyatını incelediğimizde ise 2016 Aralık ayında 367 TL/ton olan fiyatın yüzde 6,2 artışla 2017 yılı Ocak ayında 390 TL/ton, 2017 Aralık ayında ise 421 TL/ton olan kömür satış fiyatı yüzde 14,9 artışla Ocak 2018’de 484 TL/tona yükselmiş durumda.
TKİ’nin fiyatları incelendiğinde 2017 Aralık ayı kömür fiyatları ile 2018 Ocak ayı kömür fiyatları arasında yaklaşık yüzde 15’lik bir artış göze çarpıyor. Bu yüzde 15’lik artışın 2016’dan 2017’ye geçerken yapılan artışın iki katı olduğu da gözlerden kaçmıyor. Tabi ki bu hesabı yaparken TKİ’nin ürünlerini baz aldığımızı ve muhtelif ürünler üzerinden gittiğimizi de belirtmemiz gerek. Burada kömür üretimi yapan özel sektörün fiyatları konusunda bir bilgiye sahip olmadığımızı da özellikle vurgulamak gerekiyor.
Kömür üreticilerinin maliyetlerde yaşadığı artışları uzun zamandır satış rakamlarına aynı oranda yansıtmadığı sektör tarafından dile getirilen bir durumdu. Özellikle 2017 yılında döviz rakamlarında yaşanan artışlar madencilik gibi enerji tüketiminin (Elektrik, mazot vs.) çok fazla olduğu bir sektörde ister istemez maliyetleri de etkilemektedir.
Yerli kömür fiyatlarında yaşanan bu önemli artışların, termik santrallerde üretilen enerjiye de yansıması olacak gibi görünüyor. Özellikle son dönemde ithal kömür yakıtlı santrallerin dahi yerli kömürle enerji üretmek konusunda revize çalışmaları yaptığını ve bu santrallerden bazılarının üretime geçtiğini görüyoruz. Yerli kömürdeki bu fiyat artışlarının yeni dönüştürülen (ithalden yerliye) ya da yeni inşa edilen yerli kömüre dayalı termik santrallerin planlamaları yapılırken öngörülüp öngörülmediği önemli bir husus olarak karşımıza çıkıyor. Bu artışlardan etkilenmemesi mümkün gözükmeyen termik santrallerden dolayı elektrik fiyatlarında da artış yaşanması olası gözüküyor.
