Maden, metal ve ara mal ürünleri ithalatı ülkemizin dış ticaret açığında önemli bir paya sahiptir. Türkiye’nin 2015 yılında yaklaşık 30 milyar dolar olan petrol ve doğal gaz hariç maden, metal ve bunlara bağlı ara mal ürünleri ithalat faturası 2022 yılında 80 milyar dolara çıkmıştır.
Türkiye’de madencilik sektörü ağırlıklı olarak yükte ağır ancak değerde hafif ürünler üretilen bir yapıya sahiptir. O kadar ki tüm maden ihracatımız (2022 yılında 6,5 milyar dolar) sadece kömür ithalatını (2022 de 8,8 milyar dolar) bile karşılamaya yetmemektedir. Bunun nedeni Ar-Ge ve katma değeri yüksek ürünler üretebilecek nitelikli yatırım eksikliğidir.
Madenleri katma değeri yüksek ürünlere dönüştürecek araştırmalara, yatırımlara ve sanayilere sahip ülkeler teknolojik üstünlükleri sayesinde dünyaya daha fazla katma değerli ürünler sattıkları için dünya ekonomi pastasından daha çok pay almaktadır.
Örneğin dünyanın en büyük bor rezervlerine sahip bir ülke olabilirsiniz ama bor teknolojileri konusunda Ar-Ge seviyeniz, nitelikli insan gücünüz ve yatırım düzeyiniz hangi seviyede ise o kadar katma değerli ürünler üretip satabilirsiniz. Tonu yaklaşık 400-500 dolar eden bor ürünler üretip satan bir ülke de olabilirsiniz, yeterli Ar-Ge ve teknolojiye sahipseniz tonu 7000 dolar olan veya 2 milyon dolar olan bor ürünleri üretip satan bir ülke de olabilirsiniz.
Sanayimizin üretimde kullandığı girdileri ne kadar çok yerli kaynaklarımızdan karşılayabilirsek o oranda dövize bağlılığımız azalacak ve sanayimiz girdilerini döviz yerine TL ödeyerek temin edebilecektir. Bu durum döviz kuru artışından kaynaklanan maliyet ve fiyat artışlarına ve bunun sonucunda yaşanan enflasyona karşı önemli bir avantaj sağlayacaktır.
Ülkemizin otomobil, ulaştırma, yeşil enerji, elektronik, savunma, tarım, uzay vd. sanayilerin hammadde, metal, ara mal ihtiyaçlarının nasıl karşılanacağı masaya yatırılıp bütünsel bir yaklaşım içinde bir planlama yapılmadan sadece madenciliğin ele alınması bir netice sağlamaz.
Zira sadece maden çıkararak katma değeri yüksek ürün/ürünler üretilemez. Hammadde/metal/ara mal/ nitelikli sanayi ürünleri yatırımları hep birlikte ele alınıp değerlendirilmek zorundadır.
Detaylar Madencilik Türkiye Dergisi’nin 116.sayısındadır.
